Tijdens de rechtszaak van de Staat tegen zakenreisagent ATP deze week bleken de partijen niet bereid te schikken. Dus duurt de civiele procedure onverminderd voort. Daarnaast loopt ook nog een strafrechtelijk onderzoek tegen ATP.

Het ministerie van Veiligheid en Justitie (V&J) stond in de Haagse rechtszaal tijdens een comparitiezitting dinsdag opnieuw tegenover haar voormalige zakenreisagent ATP Business Travel (ATP) – een zaak die speelt sinds de zomer van 2014. Aanleiding voor de nieuwe zitting was het feit dat de deskundige, een forensisch accountant, die de rechtbank had aangesteld om de hoogte van de schadevergoeding vast te stellen, zijn opdracht op 1 november 2016 had teruggegeven aan de rechtbank. Conclusie na de zitting was: voorlopig nog geen zicht op een schikking en de deskundige gaat door met zijn onderzoek.

ATP wil graag schikken
ATP wil liever vandaag dan morgen schikken. De reisagent is bereid het gehele bedrag te betalen, dat op basis van eigen onderzoek destijds te veel zou zijn gefactureerd aan het ministerie. ATP heeft accountantskantoor KPMG ingeschakeld om de hoogte van het bedrag vast te stellen – de advocaat van de zakenreisorganisatie had het conceptrapport al in haar aktetas om op basis hiervan te praten over een schikkingsvoorstel.

Na een bijna drie uur durende zitting op dinsdag richtte Tom De Clerck, regional managing director van ATP voor Nederland, België en Frankrijk, het woord tot de rechter. “Wij erkennen dat er in het verleden fouten zijn gemaakt en nemen daar als organisatie onze verantwoordelijkheid voor,” aldus De Clerck. “Het oude management is geheel vervangen en als nieuw team willen wij graag een streep zetten onder het verleden zodat wij ons op de toekomst kunnen richten. Ik hoop dat wij in redelijkheid en met gezond verstand deze zaak tot een einde kunnen brengen. Ik wil daarbij benadrukken dat wij volledige medewerking zullen verlenen om openheid van zaken te geven. Wij willen graag betalen, sowieso hetgeen er uit onze eigen onderzoeksresultaten is gebleken. We hebben dat onderzoek zelfs bewust breder getrokken dan door de rechter is opgelegd aan de gerechtsdeskundige.”

Een en ander houdt in dan ATP bereid is meer te betalen dan de ruim 600.000 euro schadevergoeding die zij in eerste instantie had aangeboden aan de Staat. Hoeveel meer, wil ATP niet prijsgeven, maar het KPMG-rapport heeft ‘een bredere scoop’ dan een eerder onderzoek van Deloitte.

Handjeklap
Tijdens de zitting informeerde de rechter meerdere keren of partijen bereid waren om over te gaan tot onmiddellijke schikking. Zij maakte daarbij telkens een gebaar van handjeklap. “Het past bij een schadevergoeding om de werkelijkheid te begroten – het heeft geen zin om een ton extra uit te geven aan onderzoek om tot vijf cijfers achter de komma de werkelijke schade vast te stellen. Bepaalde onduidelijkheden over de uitvoering van het contract moet je dan voor lief nemen,” aldus de rechter.

Dus werden partijen tijdens de zitting de gang op gestuurd voor overleg tussen de advocaten, waarvan de inhoud volgens de gedragsregels geheim is. Het resultaat was echter wel duidelijk: een schikking zit er op dit moment niet in.

Een woordvoerster van het ministerie van V&J liet naderhand aan Zakenreis weten dat de Staat niet onwelwillend staat tegenover een schikking, maar wacht een schikkingsvoorstel van ATP af.

Het conflict
Hoe zat het ook al weer? Het geschil gaat terug naar juli 2014, toen het ministerie van Veiligheid en Justitie haar voormalige zakenreisagent ATP Business Travel aanklaagde wegens contractbreuk. Er loopt sindsdien zowel een civiele als een strafrechtelijke procedure tegen ATP. Ook andere klanten zouden mogelijk te veel hebben betaald.

ATP won in 2010 de aanbesteding van Justitie voor het verzorgen van de dienstreizen van V&J, mede dankzij het feit dat ATP de laagste transactie fee bood, namelijk 1 eurocent per transactie. Dat was achteraf gezien een onrealistisch bedrag, maar in het licht van Europese aanbestedingsregels kon V&J niet onder gunning aan ATP uit. In de overeenkomst werd afgesproken dat eventuele financiële voordelen die ATP voor Justitie zou behalen, terug zouden vloeien naar het ministerie.

Maar volgens V&J sloeg ATP een slaatje uit de overeenkomst. Het ministerie betichtte ATP in 2014 van fraude en stelde dat zij in de periode tussen 1 december 2010 en 1 december 2012 stelselmatig te veel geld in rekening had gebracht voor tickets die voor het ministerie werden geboekt. In die tijdspanne boekte ATP zo’n 25.000 tickets uit naam van het ministerie voor buitenlandse dienstreizen en de repatriëring van vreemdelingen.

Wanprestatie en hoogte van de schadevergoeding
In haar eerste vonnis van 10 juni 2015, stelde de rechter dat ATP inderdaad in strijd had gehandeld met de overeenkomst met V&J en een wanprestatie had geleverd. Om precies vast te stellen voor hoeveel ATP het ministerie had, werd in februari 2016 een forensisch accountant aangesteld: de heer M. Den Boer van IFC Forensics, die is gespecialiseerd in het opsporen van economische en financiële delicten.

Den Boer kreeg de opdracht van de rechtbank om te onderzoeken of er verschillen waren tussen de door ATP feitelijk betaalde inkoopprijzen en de aan het ministerie gefactureerde verkoopprijzen. Verder wilde de rechtbank weten of ATP restituties die waren ontvangen ten behoeve van het ministerie daadwerkelijk had afgedragen en of er concrete aanwijzingen waren dat ATP ‘gedurende de contractperiode ander voordeel heeft genoten’ dat ten goede van het ministerie had moeten komen. De deskundige kreeg zeven maanden de tijd voor zijn onderzoek.

Deskundige geeft opdracht terug
Op 1 november 2016 gaf de heer Den Boer zijn opdracht echter terug aan de rechtbank. Een opmerkelijk besluit van Den Boer, want een forensisch accountant wordt alleen betaald (in eerste instantie zo’n 50.000 euro) als hij zijn opdracht heeft afgerond. Tijdens de comparitiezitting, afgelopen dinsdag, legde Den Boer uit waarom hij niet verder wilde. De forensisch accountant was, toen hij de opdracht aannam, niet op de hoogte van een mogelijk strafrechtelijke onderzoek tegen ATP door de FIOD, waarvoor De Boer voorheen werkzaam was. De ex-collega’s van de FIOD zijn nu bij hetzelfde onderzoek betrokken en dat is volgens De Boer niet volgens de regels.

In juli 2015 namelijk had het ministerie van V&J, gesterkt in haar zaak door het vonnis in de civiele procedure, tevens aangifte gedaan bij het Functioneel Parket (Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst, FIOD). Op basis van een ‘redelijk vermoeden van strafbare feiten’ begin de FIOD in februari 2016 met een strafrechtelijk onderzoek. De handelswijze van de toenmalige bestuurders van ATP worden eveneens door de FIOD onderzocht.

Den Boer zei dinsdag tevens dat hij niet de beschikking had gekregen over alle dossiers. Hij kreeg geen zicht op de zaken waar de FIOD mee bezig was. Ook was het in zijn ogen niet efficiënt om de eerst de FIOD getuigenverklaringen te laten afnemen, om daarna zelf deze getuigen nogmaals te interviewen.

Drie onderzoeken over dezelfde feiten
Er is nog een derde onderzoek geëntameerd in deze zaak, in opdracht van ATP uitgevoerd door KPMG. Dit onderzoek beperkt zich niet alleen tot het ministerie van V&J, maar ook tot andere klanten van ATP die te veel zouden hebben betaald voor de diensten van hun zakenreisagent. Deze klanten worden momenteel door ATP benaderd met een voorstel om ze te compenseren voor onjuiste facturen in het verleden.

“Klanten die te veel hebben betaald, zullen worden gecompenseerd. Wij willen samen tot een oplossing komen en vooral ook het vertrouwen herstellen,” zei Marjon Bloemkolk, general manager corporate communications en marketing, hierover tegen Zakenreis.

Drie onderzoeken die betrekking hebben op dezelfde feiten en een forensisch accountant die zijn opdracht heeft teruggegeven. De rechter legde het dilemma dinsdag aan de partijen voor: een onmiddellijke schikking zat er dus niet in, maar hoe kan de zaak worden vlot getrokken? Een alternatief zou kunnen zijn een nieuwe deskundige aan te stellen, maar dit zou nog meer vertraging opleveren en veel meer kosten met zich meebrengen, want hij/zij zou zich weer helemaal in de zaak moeten verdiepen.

Afronding onderzoek rond de zomer
Dinsdag is uiteindelijk besloten dat forensisch accountant Den Boer van alle partijen mag doorgaan met zijn deskundigenonderzoek, zijn onafhankelijkheid wordt door niemand in twijfel getrokken. Ook wordt gekeken welke dossiers hij nog nodig heeft voor zijn onderzoek. Daarbij zal Den Boer steekproefsgewijs te werk gaan – alle transacties controleren zou meer dan een miljoen euro aan kosten betekenen. Over vier maanden zal Den Boer laten weten hoeveel tijd en hoeveel geld hij nodig heeft om het onderzoek alsnog af te kunnen sluiten. Hij hoopt rond de zomer klaar te zijn.

ATP is duidelijk teleurgesteld over de gang van zaken. “In mijn optiek is de zaak nog veel langer rekken geen pragmatische oplossing,” aldus de advocaat van ATP. “Dit is een civiele zaak, geen strafrechtelijke procedure waarbij iemand terechtstaat. Het is een commercieel geschil en daar moet op een gegeven moment een klap op worden gegeven. Niet in de laatste plaats omdat de kosten van het onderzoek anders niet meer in verhouding staan tot de hoogte van de schadevergoeding.”

Streven naar transparantie
Eerder liet V&J aan Zakenreis weten dat zij deze zaak aanhangig heeft gemaakt, omdat zij streeft naar transparantie in haar uitgaven. De overheid moet immers verantwoording afleggen over de besteding van gemeenschapsmiddelen.

De rijksoverheid is de grootste reizende organisatie van Nederland. De reisvolumes zijn voor zakenreisagenten zeer interessant, omdat zij daardoor ook weer een beter onderhandelingspositie bij leveranciers – zoals airlines – hebben. Bij het uitschrijven van een tender voor een zakenreisagent is de overheid gebonden aan het Europese aanbestedingsrecht. Dat betekent dat de overheid de opdracht moeten gunnen aan de partij met de economisch meest voordelige inschrijving. Door laag in te schrijven op aanbestedingen zijn de marges van zakenreisagenten dun.

Dat betekent dat reisagenten uit het zicht van opdrachtgevers op zoek gaan naar aanvullende inkomsten. Er is geen zicht op die geldstromen en dat staat haaks op de transparantie die de overheid verlangt.