In tegenstelling tot wat de sector zelf beweert, zal nieuwe technologie het duurzaamheidsprobleem van de luchtvaart niet oplossen. Tot deze bikkelharde conclusie komt het lectoraat ‘Duurzaam vervoer en toerisme’ van NHTV Breda.
De hogeschool deed samen met de universiteit van Surrey (Engeland), het Western Norway Research Institute (Noorwegen) en de universiteit van Otago (Nieuw-Zeeland) onderzoek naar hoe nieuwe technologieën door de luchtvaartindustrie en de media worden ‘gehypet’ als dé oplossing voor de duurzaamheidsproblemen van de luchtvaart. ‘Daardoor wordt een cultuur in stand gehouden alsof we niet verantwoordelijk zijn voor de toenemende broeikasgasemissies’, aldus de NHTV.
Het onderzoek stelt het volgende over de rol van ‘technologiemythes’ in de luchtvaart:
• Broeikasgasemissies door luchtvaart nemen toe in tegenstelling tot wat de sector zegt
• De industrie omgeeft de luchtvaart met mythes die inspanningen van de overheid in de weg staan
• Techniek helpt wel om emissies te verminderen, maar volstrekt onvoldoende in het licht van de afspraken gemaakt in Parijs over het voorkomen van gevaarlijke klimaatverandering.
Emissieloze luchtvaart is een mythe
De gelegenheidskennisgroep onderzocht hoe technologieën als alternatieve brandstoffen, vliegen op zonne-energie en een reeks aerodynamische en vliegtuigontwerptechnieken door de industrie en de media worden gepresenteerd en wat er in werkelijkheid van terecht is gekomen. Daaruit werd duidelijk dat de wijze waarop deze technieken werden gepresenteerd leidt tot ‘mythes’ over ‘emissieloze’ luchtvaart. De NHTV stelt dat de luchtvaart zo verder onderzoek door de politiek naar het realiteitsgehalte van deze claims heeft weten te voorkomen. ‘De luchtvaart maakte een enorme groei door de afgelopen 40 jaar. In 2050 zal het energiegebruik door de luchtvaart verdrievoudigd zijn en het aandeel in wereldwijd vervoer gegroeid zijn van 11% in 2006 tot 19 procent’, aldus NHTV-lector Paul Peeters.
“Dit staat sterk in contrast tot de claims van de industrie dat in 2050 de luchtvaart ‘emissie-neutraal’ zal zijn door nieuwe technologie als elektrische vliegtuigen of waterstofvliegtuigen’, zegt Scott Cohen, van de Universiteit van Surrey.
Het team analyseerde hoe bijvoorbeeld vliegen op zonne-energie door de industrie is voorgespiegeld als de sleutel naar duurzame luchtvaart. Uit de studie blijkt echter dat vliegen op zonne-energie praktisch onmogelijk is voor een vliegtuig dat met hoge snelheid grote afstanden aflegt met vele honderden passagiers aan boord.
Peeters: ‘We ontdekten een duidelijk patroon in de manier waarop deze technieken worden gehypet. Neem bijvoorbeeld zonne- en elektrische vliegtuigen. Via de media presenteerde de industrie deze met succes als doorbraken in de luchtvaarttechnologie met grote gevolgen voor de toekomst van de luchtvaart. Eind jaren zeventig studeerde ik voor mijn opleiding vliegtuigbouwkunde af op een zonnevliegtuig. Dat vliegtuig kon toen met de destijds beschikbare technologie 40 kg meetapparatuur meenemen. Nu lukt het dan net om er een mens van 80 kg in te zetten. In dit tempo is er wellicht in 2050 een zonnevliegtuig dat twee mensen kan vervoeren. De uitvinders van het eerste zonnevliegtuig dat rondom de wereld vliegt geven ook toe dat hun zonnevliegtuigen ‘nooit de huidige commerciële vliegtuigen zullen kunnen vervangen’. Puur wetenschappelijk zijn de genoemde technologieën fascinerend, maar ze vormen absoluut niet de panacee voor het klimaatprobleem dat de luchtvaart in toenemende mate veroorzaakt. De industrie heeft er uiteraard belang bij een optimistische visie neer te zetten maar het is betreurenswaardig dat politici deze retoriek vaak klakkeloos overnemen en zo de mythes versterken in plaats van effectief beleid op de feiten te baseren.’
Nieuwe ICAO-norm zinloos
Peeters geeft een voorbeeld van beleidsmakers die meegaan in deze hypes: de International Civil Aviation Organisation (ICAO), kondigde op 8 februari 2016 aan dat ze vanaf 2020 een strenge brandstofefficiëntienorm aan nieuwe vliegtuigen zullen opleggen. Helaas is de regeling zodanig ontworpen dat ‘de regeling vrijwel geen enkele invloed op de emissies zal hebben’, aldus Peeters. ‘Dat komt doordat de eis zodanig soepel is gesteld dat alle gangbare nieuwe vliegtuigtypes er nu al makkelijk aan voldoen en doordat een truc is ingebouwd die de regeling feitelijk pas in 2028 effectief maakt.’
Peeters is lid van de ICAO-werkgroep die de standaard ontwikkelde en was aanwezig bij het betreffende ICAO-overleg in Montreal. ‘Deze standaard roept een schijn van ‘groen vliegen’ op die niet op de feiten is gebaseerd.’
Conclusie van de onderzoekers: als de overheid het klimaatprobleem wil oplossen, kan ze niet alleen kan wachten op technologische wonderen uit de industrie, maar moet er ‘serieus worden nagedacht over de nog steeds zeer snel groeiende rol van luchtvaart in onze samenleving en over de uitzonderingspositie die de luchtvaart nog steeds inneemt ten aanzien van belastingtarieven’.
