Is dit echt Alitalia’s einde?

Donderdagavond voert Alitalia haar laatste vlucht uit en dan verdwijnt de carrier na 75 jaar van het toneel. Of toch niet? Opvolger ITA, die vrijdag begint, kan de naam alsnog overnemen en zo een verkapte doorstart maken.

ITA staat voor Italia Trasporto Aereo en is net als Alitalia (sinds 2017) volledig in handen van de staat. De Europese Commissie gaf afgelopen zomer toestemming voor ITA, dat met een schone lei mag beginnen en geen schulden hoeft over te nemen. De nieuwe carrier kan zo met geld van de belastingbetaler een deel van de vloot en andere assets van de voorganger overnemen. ITA moet wel slots afstaan aan concurrenten: op Milaan Linate gaat het om 15 procent en op Rome Fiumicino 57 procent.

Zoals het nu lijkt zullen 4.000 van de 11.000 werknemers van Alitalia hun baan verliezen. Dit zal niet zonder slag of stoot gaan. Voor vrijdag zijn grote demonstraties aangekondigd. Wie wel mag overgaan van Alitalia naar ITA zal genoegen moeten nemen met een forse salarisverlaging. Voor piloten komt het neer op een halvering van hun loon.

Naam en logo
De schuld van 900 miljoen euro die Alitalia nog heeft bij de Italiaanse staat moet alsnog worden afbetaald, heeft de Europese Commissie bepaald. Het geld daarvoor zal moeten komen uit de verkoop van vliegtuigen en andere bezittingen. Ook de naam en het logo Alitalia zijn een verhandelbaar goed.

Een eerste poging van de bewindvoerders om het merk te verkopen voor 290 miljoen euro leverde deze maand geen belangstellenden op, maar mogelijk dat ITA bij een lagere prijs wel toehapt. De redenatie van de nieuwe carrier is namelijk: Alitalia mag financieel een slechte naam hebben, het was wel een kwaliteitsproduct en een uithangbord van Italiaanse klasse en smaak. Op de fotoimpressies van vliegtuigen die ITA de afgelopen tijd liet zien staat geen nieuw logo, alleen de tekst: Born in 2021.

Drie jaar winst
Alitalia, opgericht in 1946 met steun van British European Airways (een voorloper van BA), sukkelde al decennia. In de hele geschiedenis telde het bedrijf slechts drie jaar met zwarte cijfers. De staat pompte er keer op keer geld in, want Italië moest en zou een eigen airline houden. Om welke bedragen het precies gaat, zal wel nooit duidelijk worden, maar Italiaanse bronnen gaan ervan uit dat Alitalia meer dan 10 miljard euro aan belastinggeld opsoupeerde.

In 2008 ging het bedrijf failliet, om daarna toch weer een doorstart te maken, met hulp van geldschieter Etihad. Dit mislukte volkomen en Alitalia ging in 2017 andermaal op de fles. Nu intervenieerde de Italiaanse regering door het bedrijf te naasten. Alle pogingen sindsdien om Alitalia aan private eigenaren te verkopen mislukten.

De coronacrisis verergerde de situatie in zekere zin, omdat er door het wegvallen van een groot deel van het verkeer bijna geen inkomsten meer waren. Aan de andere kant gold het wegvallen van de vraag ook voor de concurrenten, iedereen had er last van. Én Alitalia mocht nu wel ongestraft gebruik maken van subsidie op de lonen, zoals bijvoorbeeld KLM dat deed in Nederland.

Toch overwoog de Europese Commissie omwille van de pandemie nooit om Alitalia nog een laatste kans te geven. Eurocommissaris van Mededinging, Margrethe Vestager, die vanaf 2018 onderzoek liet doen naar Alitalia, kwam vorige maand tot de conclusie dat de steun aan Alitalia uit het verleden weggegooid geld was en bovendien had geleid tot een oneerlijk marktvoordeel. Ze vestigde haar vertrouwen in Italia Trasporto Aereo.