Garuda Indonesia wordt op 26 januari zeventig jaar oud. De airline, ooit begonnen als KLM Interinsulair Bedrijf, viert een week lang haar verjaardag, met live akoestische muziek aan boord en speciale maaltijden, geserveerd door personeel in retro-uniformen.

In december 2018 voerde de flag carrier al enkele themavluchten uit, waarbij het cabinepersoneel ook historische uniformen droeg.  Zaterdag zal Garuda Indonesia, op haar verjaardag, deze vluchten ‘op geselecteerde binnenlandse en internationale bestemmingen,’ herhalen. Drie vliegtuigen zijn voorzien van een retro-livery: twee Boeing 737-800’s en één Airbus A330.

Garuda Indonesia, partner van KLM in SkyTeam, doet het na een lastige periode de laatste jaren weer goed, met positieve financiële cijfers en een sterk gegroeid aantal passagiers, van twaalf miljoen in 2010 naar rond de 38 miljoen vorig jaar.

De vloot bestaat uit 144 toestellen, die vanuit vier Indonesische hubs: Jakarta, Denpasar, Makassar en Medan, naar meer dan 75 wereldwijde bestemmingen vliegen in Europa, Azië, het Midden-Oosten, Australië. In Europa is Amsterdam via een codeshare met KLM de belangrijkste luchthaven voor Garuda.

Soekarno
Het verhaal rond het ontstaan van Garuda Indonesia heeft een politieke lading. Na de Japanse nederlaag in de Tweede Wereldoorlog, in 1945, poogde Nederland zijn kolonie Indonesië opnieuw aan zich te onderwerpen. Maar Indonesische nationalisten waren onder leiding van Soekarno al tijdens WOII in opstand gekomen en gingen daarna verder met hun verzet.

Nederland stuurde een grote legermacht (tijdens de twee zogenoemde politionele acties), maar moest uiteindelijk, mede onder druk van de Verenigde Staten en Groot-Brittannië, de onafhankelijkheid van de Republiek erkennen. Op 27 december 1949 werd in Amsterdam de soevereiniteitsoverdracht getekend.

Een dag later had, volgens de geschiedenis-weergave van Garuda zelf, de eerste vlucht van de nieuwe airline in het nu vrije Indonesië plaats. Twee DC-3 toestellen vlogen toen van Jakarta naar Yogyakarta om president Soekarno en zijn gevolg naar de hoofdstad te brengen.

KLM-IIB
Toch ziet Garuda Indonesia 26 januari 1949 als de dag dat de airline is ontstaan. Hoe zit dat?

Staatsbedrijf KLM kreeg op 1 augustus 1945 de opdracht, van het herstelde koloniale gezag in Batavia – zoals Nederland Jakarta noemde – om de vluchten tussen de eilanden te hervatten. Vandaar de naam KLM Interinsulair Bedrijf (KLM-IIB) voor de dochtermaatschappij.

In de periode tussen 1928 en eind 1941 (de inval van de Japanse troepen) bestond in Indonesië ook al een airline, de Koninklijke Nederlandsch-Indische Luchtvaart Maatschappij, (KNILM) – geen dochter van KLM. Na de oorlog vloog KLM-IIB tot eind 1949 op verscheidene routes binnen Indonesië en daarbuiten.

Intussen had vrijheidsstrijder Soekarno, op 17 augustus 1945, de onafhankelijkheid van Indonesië uitgeroepen, de Proklamasi. Hoewel Soekarno met zijn guerrillastrijd, lange tijd vanuit zijn hoofdkwartier in Yogyakarta, tegen de Nederlanders redelijk succesvol was, lukte het hem niet een parallelle eigen economie met bijvoorbeeld een nationale airline op te zetten.

Birma
Wel had Soekarno de beschikking over een handvol toestellen die de Japanners en de Britten hadden achtergelaten. Begin 1949 leende hij onder de naam Indonesian Airways een DC-3 Dakota uit aan de regering van Birma, het huidige Myanmar. Dit land was een jaar eerder onafhankelijk geworden van Groot-Brittannië, een stap die voor Soekarno en de zijnen als voorbeeld voor Indonesië diende.

De eerste commerciële vlucht van deze DC-3, met RI 001 op de staart (Republiek Indonesië) vloog op 26 januari 1949 tussen Calcutta, India en Rangoon, Birma.

Daarom werd later deze datum gezien als ‘de geboorte’ van Garuda Indonesia, terwijl de carrier de naam pas voor het eerst gebruikte toen Soekarno op de 28ste december 1949 van Yogyakarta naar Jakarta vloog.

Symboliek
Volgens de overlevering was Soekarno zelf de initiator van de naam voor de airline. Vol gevoel voor symboliek had Soekarno, die perfect Nederlands sprak, op de Nederlands-Indonesische rondetafelconferentie tussen 23 augustus en 2 november 1949 in Den Haag, een gedicht gedeclameerd van de Indonesische dichter Noto Soeroto.

De poeet had geschreven – in het Nederlands: ‘Ik ben Garuda, Vishnoes vogel, die zijn vleugels uitslaat hoog boven uw weilanden.’ De naam Garuda is afkomstig uit de hindoe-mythologie. Het is een wezen dat half adelaar en half mens is en dient als ‘vervoermiddel’ voor de god Vishnoe.

Zo ontstond de naam Garuda Indonesia. De vogelmens is tevens het symbool van de staat Indonesië. En hoewel de Indonesiërs zich in grote meerderheid tot de islam (87 procent; 1,5 procent is hindoe) rekenen, wordt de garuda omarmd door alle bevolkingsgroepen.