De cabin crew van KLM moet momenteel zoveel veranderingen verwerken en zo snel achter elkaar dat ze het amper kunnen bijbenen. Dit zegt bestuurder Birte Nelen van FNV Cabine in een vraaggesprek met Zakenreis. “We organiseren minimaal elke 14 dagen een webinar voor leden en iedere keer is de inhoud weer anders.”

Nelen somt op: “Er is steeds onzekerheid over de toekomst en onduidelijkheid over de omstandigheden op de bestemmingen. Er dreigt gedwongen ontslag voor 500 mensen. Het personeel heeft te maken met sneltesten, moet vliegen onder zware omstandigheden en in quarantaine gaan na aankomst in het buitenland.”

Sinds eind 2020 zijn de reisrestricties bijna overal ter wereld weer opgelopen. Wat merkt de cabin crew van KLM daarvan?
“In de kern is er veel onduidelijkheid bij het cabinepersoneel van KLM. Constant komen er nieuwe reisbeperkingen in verscheidene landen, waarbij soms tot vlak voor vertrek niet helder is wat dat voor de crew betekent. KLM probeert alle veranderingen op een manier te organiseren die zo min mogelijk belastend is voor het personeel. In het dagelijkse werk is het constant zoeken naar de jongste aanpassingen in de lokale situatie. Veel vluchten worden op het laatste moment geannuleerd of gewijzigd. Dit maakt dat onze leden al bijna een jaar lang veel minder grip hebben op hun rooster, waardoor ze korter van tevoren weten of ze thuis zijn of ergens op de route. Wat ik zie bij leden is dat ze soms grote gaten in hun roosters hebben. Ze zijn indeelbaar op hun rooster, maar er zijn simpelweg geen vluchten op dat moment.”

Hoe vindt u dat KLM in deze corona-crisis over het algemeen met het personeel omgaat?
“Het bedrijf doet erg zijn best om het voor het cabinepersoneel in het buitenland zo dragelijk mogelijk te maken en hen goed te informeren. KLM spant zich verder tot het uiterste in om te zorgen dat er geen werknemers vast komen te zitten op de bestemmingen. En vergis je niet: zo’n quarantaine is voor de geestelijke gezondheid van de crew een verschrikking. Op sommige plekken heb je hotelquarantaine, dan mag je nog wel door het gebouw wandelen, elders mag je zelfs je kamer niet uit. Als je dit slechts een enkele keer hoeft te doen, is het nog daaraan toe, maar weken of maanden achter elkaar, is heel belastend. Ik krijg foto’s van leden die mij verre van vrolijk stemmen.”

Hoe kijkt u aan tegen de verplichte testen voor het personeel?
“Zoals bekend wilde de Nederlandse regering vorige maand dat KLM-crew vanuit risicogebieden vóór de terugvlucht naar Nederland ter plekke een sneltest aflegde. KLM toonde zich hierin een goed werkgever en weigerde dat, want dan zouden werknemers bij een onverhoopt positieve test moeten achterblijven op bestemmingen waar de veiligheid en medische voorzieningen niet kunnen worden gegarandeerd. Het leidde dagenlang tot grote spanningen met de politiek, maar gelukkig kreeg KLM de ruimte om samen met het RIVM een ander protocol op te stellen. De opluchting was groot.”

En nu?
“Het is duidelijk dat deze situatie niet te lang moet voortduren. Cabinepersoneel ondergaat nu voor en na vluchten op risicovolle bestemmingen op Schiphol een sneltest. Zowel op een parkeerplaats bij Schiphol als op het bemanningencentrum zijn testlocaties voor KLM personeel. Veel van onze leden voelen een enorme verantwoordelijkheid om bijvoorbeeld de sneltesten te ondergaan, uit loyaliteit naar het bedrijf. We hebben bij KLM wel onze zorgen geuit met de vraag hoe lang dit houdbaar is. Wij zien dat dit door de crew als erg belastend wordt ervaren, er komen dagelijks zorgmeldingen in onze mailbox.”
“Personeel krijgt soms meerdere keren per week een stokje in de neus geduwd. De reacties hierop zijn wisselend: sommigen vinden het meevallen, anderen hebben er echt last van, in een enkel geval krijgt iemand een bloedneus. Vervolgens werken zij in een drukcabine wat ook  iets doet met je neus en holtes, het is allemaal verre van prettig om zo te moeten werken.”
“Maar we zien dat iedereen de schouders er onder zet. KLM probeert in overleg met de overheid deze situatie te veranderen. Bijvoorbeeld door een ander soort test in te voeren, waardoor er per vlucht maar één nodig is, om het zo meer acceptabel te maken voor de crew.”

KLM kan werknemers niet dwingen om te testen. Hoeveel cabin crew is ertoe bereid?
“De overgrote meerderheid van het cabinepersoneel voelt de plicht zich te laten testen voor vluchten waarop dat noodzakelijk is en doet dat ook. Binnen Europa is geen test nodig wanneer het op- en neertjes betreft. En er zijn ook nog testvrije intercontinentale bestemmingen, zoals Singapore en Bangkok, die frequent vanuit Amsterdam worden aangevlogen. En dat zijn echt geen krenten in de pap hoor: het personeel moet ook daar in kamerquarantaine.”

Passagiers moeten een pcr-test én een sneltest ondergaan. Is dat wel effectief?
“Nee. De Nederlandse overheid heeft hiervoor gekozen, terwijl ze weten dat op sommige buitenstations sneltesten niet beschikbaar zijn. Het doel is dat minder passagiers naar Nederland reizen en dat lukt op deze manier aardig. Het rare is alleen dat je wel naar een buurland kan vliegen en dan met een huurauto of per taxi naar Nederland kunt reizen. Het heeft alleen zin als je dit op Europees niveau doet. Wij snappen dat de overheid iets moet doen tegen verspreiding van het coronavirus. We hebben niet voor niets sluiting van veel winkels en de horeca. Maar een dubbele testplicht heeft pas effect als je het Europees aanpakt.”

Wat speelt er tussen KLM en dochteronderneming KLM Cityhopper, KLC?
“Eén van de oplossingen die KLM hanteert om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen is het zoveel mogelijk inzetten van de vloot van KLC in Europa. De Embraers van KLC hebben minder stoelen dan de Boeing 737’s van KLM, zodat de bezettingsgraad nog enigszins redelijk is. Vanuit bedrijfsoogpunt is het logisch om deze kleinere kisten in te zetten. Vraag is wel in hoeverre er dan sprake is van een verschuiving van de productie van KLM naar KLC. Momenteel vliegt KLC naar verhouding veel meer dan KLM.”
“De directie zegt dat het alternatief is om deze vluchten helemaal niet uit te voeren, wij zetten daar vraagtekens bij. Bij KLM is nu een overschot aan personeel en we hebben daarom detacheringsafspraken gemaakt. In totaal zijn 200 voltijdsarbeidsplaatsen bij KLC met KLM’ers gevuld. Dat is mooi, omdat die vraag naar arbeid bij KLC de komende jaren op peil zal blijven en detachering leidt tot afname van de boventalligheid bij KLM.”

Wat vindt FNV Cabine van de contracten bij KLC?
“Nieuw personeel bij Cityhopper krijgt altijd een contract voor vijf jaar. Bij goed functioneren stromen zij na deze periode door naar KLM, wanneer daar vacatures zijn. KLM en KLC hebben twee afzonderlijke cao’s voor cabinepersoneel. Bij de piloten en het grondpersoneel is dit niet het geval, zij zijn in dienst van KLM.”
“De directie stelt zich op het standpunt dat de tijdelijke vijfjaarscontracten bij KLC cabine op grond van de daar geldende cao omgezet moeten worden naar vast. Wij hebben daar onze twijfels over. Kun je KLC wel als een zelfstandige eenheid zien? Er is immers een sterke verwevenheid van KLM en KLC.”
“Het lijkt de wereld op z’n kop: KLM-werknemers met een vast contract voor onbepaalde tijd verliezen hun baan, terwijl in de tussentijd bij een sterk verweven onderdeel cabinepersoneel met tijdelijke contracten een vaste aanstelling krijgt. Wij vermoeden dat dit juridisch gezien niet in de haak is en zoeken het uit. Het is toch heel gek dat iemand die eerst vijf jaar bij KLC heeft gewerkt en bijvoorbeeld drie jaar bij KLM vliegt met een vast contract, nu een grote kans loopt haar of zijn baan te verliezen met acht dienstjaren, terwijl degenen die later zijn begonnen bij KLC met een tijdelijk contract wél kunnen blijven? Uiteraard vinden wij dat als de tijdelijke contracten niet worden verlengd deze werknemers wel aanspraak maken op instroom als cabin attendant bij KLM als er in de toekomst vacatures zijn.”

De operatie naar China lag onlangs tien dagen stil om onduidelijkheid rond het testen. Wat was er volgens u aan de hand?
“De situatie rond China is exemplarisch voor wat we op meer bestemmingen zien, namelijk een lokale overheid die bepaalde richtlijnen vaststelt voor passagiers en soms ook voor cabinepersoneel. Het is vaak in het begin onduidelijk wat dit betekent voor de operatie. In het uiterste geval gaat het om een pcr test, plus een sneltest en ter plekke nog eens kamerquarantaine.” “Wij werden door KLM op de hoogte gebracht over de mogelijke nieuwe eisen van de Chinese autoriteiten voor sneltesten van onze crew op de luchthavens. Het merkwaardige is: in China wordt door ons al geruime tijd niet meer geslipt (overnacht, red.), we maken er alleen tussenstops, dus de bemanning is als het ware niet op Chinees grondgebied. De KLM-directie besloot niet meer op China te vliegen en dat snap ik wel. Uiteindelijk is het opgelost en de operatie is weer opgestart. China bleek een storm in een glas water. Wat het probleem precies was weet ik echt niet. Betrof het een verkeerde interpretatie door KLM, onduidelijkheid bij de Chinese autoriteiten, of was het een probleem met de vertaling?”

Vaccinaties moeten uiteindelijk overal de oplossing brengen. In sommige landen krijgt het personeel van airlines een voorkeursbehandeling. Wat vindt u daarvan?
“Het beeld dat wij hebben is dat airlines in het Midden-Oosten zelf vaccins aanschaffen, voor hun piloten en cabin crew. Ze kopen ze gewoon. Onze achterban geeft aan ook graag gevaccineerd te willen worden zodat ze geen risico vormen voor mensen met wie ze contact hebben, passagiers en hun familie thuis. Maar in Nederland en andere Europese landen zijn we afhankelijk van de prioriteiten die de overheid stelt en ergens moeten we daar ook blij mee zijn. Alle vaccins die naar KLM-personeel zouden gaan, kunnen niet naar kwetsbare groepen. Onze achterban snapt wel dat de overheid de vaccins verdeelt. Ik weet niet of het wenselijk is dat je je als airline een coronavaccin, een schaars goed, op die manier toe-eigent. Maar vaccinatie zou zeker helpen om de maatregelen voor onze leden te versoepelen.”

KLM krijgt sinds begin 2020 veel staatssteun en kromp het personeelsbestand in, maar er moet meer gebeuren, zegt de directie. Waar staat FNV Cabine op dit punt?
“De conclusie dat de lening van 3,4 miljard euro van de regering voor KLM onvoldoende is lijkt onvermijdelijk. Onze leden beseffen heel goed dat er veel staatssteun via leningen en salaristegemoetkoming via NOW naar het bedrijf gaat en dat dit essentieel is voor het voortbestaan. De hulp voor KLM leidt maatschappelijk tot veel discussie en dat is onvermijdelijk. Tot nu toe is het gelukt de reorganisatie onder het cabinepersoneel van KLM door te voeren zonder gedwongen ontslagen, maar ik ben bang dat we daar met de in januari aangekondigde 500 voltijdsarbeidsplaatsen krimp voor de cabine (in het hele bedrijf gaat het om 800 tot 1.000 banen, red.) niet meer in zullen slagen. Onze leden beseffen dat als je aanzienlijk minder vliegt, KLM niet iedereen in dienst kan houden.”

Is er een sociaal plan voor wie weg moet?
“Ja, we zijn een goed sociaal vangnet overeengekomen met de directie en dat brengt wel wat rust bij onze leden. Als je in de periode tot en met 2024 ontslag krijgt, word je zes maanden lang begeleid naar ander werk, terwijl je in dienst blijft bij KLM en wordt er een beëindigingsvergoeding uitgekeerd. Ook is vijf jaar het recht op terugkeer naar KLM afgesproken, als er weer vacatures zijn. Dit is met behoud van de oorspronkelijke  functie en arbeidsvoorwaarden. Deze terugkeerafspraak is een prachtige regeling, die te midden van alle ellende houvast biedt aan onze leden.”