Vlucht MH17 is een verschrikkelijke ramp. Als nabestaande wil je dat er alles aan gedaan wordt om ervoor te zorgen dat zoiets niet nog een keer gebeurt.
Wat mij verbaast, is dat de discussie die nu wordt gevoerd, alleen gaat over wie waar verantwoordelijk voor is. Het belang van de passagier is niet aan de orde, terwijl die met vertrouwen in een vliegtuig moet kunnen stappen. Dat wil zeggen: er op kunnen vertrouwen dat er een systematiek is, die waarborgt dat er een juiste en goede risicoanalyse heeft plaatsgevonden, waarbij de juiste experts zijn betrokken. Dat systeem heeft hier in Nederland, maar ook daarbuiten, kennelijk gefaald. Dan is de enige vraag; waarom?
Op 13 juli jl. (NAVO briefing) en 14 juli jl. (diplomatiek overleg) is er informatie gedeeld met de Nederlandse overheid over de situatie in Oekraïne. Hierover is een memo naar zes departementen gegaan. Het ministerie van Infrastructuur & Milieu, dat normaliter in contact staat met de luchtvaart, was daar niet bij. Deze informatie is zover ik heb begrepen niet met de Nederlandse luchtvaartmaatschappijen gedeeld. Vanwaar deze keuze van de overheid? En hoe kan ‘de overheid’ – wie daar ook mee wordt bedoeld – inschatten dat de informatie niet relevant is voor de Nederlandse luchtvaartmaatschappijen?
Dat lijken mij cruciale vragen die ook in het debat van vorige week niet adequaat zijn beantwoord. Gaat de Nederlandse overheid hier ook lessen uit trekken, die verder gaan dan een suggestie voor een vrijblijvende website met risico-gegevens? Dat heb ik niet gehoord, maar dat zou wel moeten.
Een luchtvaartmaatschappij zoekt naar een bron die te vertrouwen is. Een deugdelijke (wereldwijde) risicoanalyse. Het staat te bezien of de huidige systematiek wel afdoende werkt. De luchtvaart groeit en de risico’s nemen toe. Waarom maakt de Nederlandse overheid zich niet sterk voor een grensoverschrijdend orgaan met toegang tot de juiste experts? Deze instantie – noem het Flight Route Control – valideert dan routes op veiligheid en kent daar veiligheidsniveaus aan toe, gerelateerd aan het type luchtvaartmaatschappij en diens operatie.
Luchtvaartmaatschappijen moeten dat nu overwegend zelf doen. Die individuele aanpak leidt in sommige gevallen tot incomplete gegevens. Flight Route Control als overkoepelende, supranationale instantie brengt luchtvaart – en risico-experts samen. De door hen verstrekte informatie en verrichte analyses kunnen verder strikt vertrouwelijk blijven. Voldoende is dat Flight Route Control aangeeft welke routes veilig zijn en welke niet. De reden waarom hoeft verder niet te worden gedeeld. Zo creëer je ook een gelijk speelveld inzake de risicoanalyse.
Nu is elke luchtvaartmaatschappij afhankelijk van haar eigen nationale overheid en dito veiligheidsdienst (en de bereidheid aldaar tot het delen van informatie). Prominent in de luchtvaartsector is de niet aflatende focus op het verbeteren van de veiligheid. Dat houdt in dat je leert van incidenten, voorvallen en rampen. Het is dus heel belangrijk om erachter te komen wat er met MH17 fout is gegaan en hoe dit in de toekomst valt te voorkomen.
We hebben wel eens ministers om minder zien opstappen, maar dat is wat mij betreft helemaal niet waar het nu om gaat. Het gaat in de luchtvaart niet om schuld, maar primair om continue verbetering van het systeem, dat een veilige vlucht zoveel mogelijk moet waarborgen. Wellicht helpt deze andere focus de overheid met het nemen van zijn verantwoordelijkheid. Het is vooral belangrijk om te onderzoeken wat we van het gebeurde kunnen leren en hoe we in de toekomst een dergelijke ramp kunnen voorkomen. Mogelijk dat het opzetten van een orgaan langs de lijnen van ‘Flight Route Control’ daaraan kan bijdragen.
