Uit een peiling van I&O Research in opdracht van Klimaatverbond Nederland blijkt dat maar liefst 70 procent van de Nederlanders in een klimaatspagaat zit. Zij voelen zich betrokken en willen graag duurzamer leven maar doen dit in de praktijk niet, omdat ze bang zijn dat anderen niet meedoen.
Onderzoeken over de bereidheid tot financiële offers voor duurzaamheid, zoals onder meer uitgevoerd door TNS NIPO, komen eigenlijk altijd erg rooskleurig uit. De praktijk blijkt echter weerbarstiger, zo bleek ook uit de stemming onder de deelnemers tijdens het seminar ‘Verduurzaming van de luchtvaart’ tijdens het KLM Open op 13 september jl., voorgezeten door Rens de Jong van BNR Nieuwsradio.
Meer dan de helft van de deelnemers gaf aan bereid te zijn flink meer te willen betalen voor een vliegticket om zo de uitstoot te compenseren. Een aanzienlijk deel daarvan gaf zelfs aan bereid te zijn om hiervoor tot wel meer dan 10 procent van de complete ticketwaarde extra te willen betalen. Op een gemiddeld in Nederland uitgegeven vliegticket zou het dan om maar liefst zo’n 40 euro gaan. In de praktijk echter compenseert minder dan 1 procent van de reizigers, stelde Harm Kreulen, directeur KLM Nederland, tijdens het seminar. Opmerkelijk is dat het hier slechts om een paar euro gaat, een bedrag dat eenvoudig bij boeking kan worden aangevinkt. Alleen toen KLM toezegde tijdens de Werelddeal Weken zelf mee te betalen aan de compensatie, steeg het percentage enigszins, een mooi initiatief van KLM overigens.
Enig opportunisme is de mens niet vreemd, zullen we maar zeggen. Het fenomeen van eufemistische voortvarendheid ten aanzien van verduurzaming is uitgebreid onderzocht door de Duitse hoogleraar economie Jens Südekum. Hij adviseert onder meer de regering-Merkel op het gebied van duurzaamheid. Südekom is van mening dat duurzaamheidsbijdragen van zowel consumenten als bedrijven gewoonweg niet op basis van vrijblijvendheid tot bloei komen. ‘Alleen grote druk kan verduurzaming afdwingen’, is een van de stellingen in zijn onderzoek.
We zien het genoemde fenomeen ook terug in de zakelijke markt, waar aanbestedingsprogramma’s vrijwel standaard een duurzaamheidsclausule en/of een CO2-reductieprogramma bevatten. Maar na gunning, als de kosten bekend worden, blijft in de praktijk een stuk minder over van de goedbedoelde ambities.
Politiek Opportunisme
Jan Paternotte, lid van de Tweede Kamer voor D66, houdt zich onder andere bezig met luchtvaart en toerisme. Tijdens het seminar gaf hij aan dat vooral álle betrokken partijen moeten werken aan de verduurzaming van de luchtvaart. Deze visie wordt ook verkondigd in het D66-partijprogramma en op de website van de partij die zegt zich écht in te zetten voor ‘groen vervoer’.
Als oplossing stelde BNR-presentator Rens de Jong Paternotte voor om van de inkomsten van de mogelijk in 2022 in te voeren vliegtaks een paar euro per ticket te storten in een gereguleerd CO2-compensatiefonds. Op deze manier, stelde De Jong, wordt afgedwongen dat alle in Nederland gekochte vliegtickets volledig klimaatneutraal worden en Nederland voorloper wordt op het gebied van duurzaamheid in de vervoerssector, ‘eigenlijk precies zoals het in het partijprogramma van D66 staat beschreven’. En plots gaf de D66-politicus op deze suggestie niet thuis.
Kritiek uit de zaal waarom de gelden van deze taks niet terug mogen vloeien in een potje ‘verduurzaming luchtvaart’, pareerde Paternotte door te stellen dat de inkomsten uit de vliegtaks naar de algemene middelen gaan, en ‘u moet weten dat daar niets smerigs aan is’. Politiek opportunisme in haar zuiverste vorm. Schaamteloos wordt de hete aardappel doorgeschoven.
De parameters en omstandigheden van de geplande vliegtaks zijn overigens niet anders dan de mislukte invoering van de vliegtaks uit 2008, die een jaar later weer werd afgeschaft. Het resultaat zal dan ook in 2022 hetzelfde zijn. Zelfs op Europees niveau zou invoering daarvan overigens nog zeer uitdagend zijn, want de luchtvaart is een mondiale markt. Een eenzijdige invoering in Nederland is kansloos, net als in 2008.
De bevestiging dat de eventuele inkomsten uit een vliegtaks naar de ‘algemene middelen’ gaan, getuigt niet alleen van politiek opportunisme, maar tast ook de geloofwaardigheid van de politiek aan. Wij roepen daarom op om de gelden ook echt te gaan besteden ten behoeve van de verduurzaming van de sector en deze niet binnen te harken onder een vage duurzaamheidsdekmantel.
N.B. Deze blog is het standpunt van Daan Lenderink, directeur Schiphol Travel International
