Het ruime herenhuis van Hans Plesman in het Haagse Zeeheldenkwartier ademt luchtvaart. En KLM. Foto’s van vliegtuigen, vliegtuigmodellen, souvenirs van vele luchtreizen. Op de eerste etage is een kantoor gehuisvest met een bureau gemaakt van winglets van vliegtuigvleugels. Ook hier veel herinneringen aan overgrootvader Albert.

 (1889-1953) werd bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog opgeroepen bij de gemobiliseerde Nederlandse luchtstrijdkrachten op Soesterberg, waar hij in 1918 zijn militaire vliegbrevet haalde. Een jaar later was hij medeorganisator en voorzitter van het dagelijks bestuur van de Eerste Luchtverkeer Tentoonstelling Amsterdam (ELTA), waar 800.000 bezoekers op afkwamen. Al deze activiteiten leidden op 7 oktober 1919 tot de oprichting van de N.V. Koninklijke Luchtvaart Maatschappij voor Nederland en Koloniën (KLM), waarvan Plesman eerst administrateur en later directeur werd.  (Het Predicaat Koninklijk had koningin Wilhelmina al een maand eerder verleend.) Na de Tweede Wereldoorlog werd Plesman benoemd tot president-directeur van KLM, een functie die hij tot zijn dood vervulde.

Jan Plesman, geboren in 1945, heeft onmiskenbaar de gezichtstrekken van zijn grootvader Albert, die hij nog acht jaar heeft meegemaakt. Jan vloog tussen 1969 en 2003 bij KLM, waarvan de laatste 25 jaar als gezagvoerder op een Boeing 747. “De generatie van mijn ouders zat ook bij KLM, vrijwel iedereen zat bij KLM in die tijd. Mijn vader Hans was gezagvoerder en verongelukte in 1949 met zijn Lockheed Constellation voor de kust van de Zuid-Italiaanse stad Bari. Zijn broer Jan was vijf jaar eerder, tijdens de Tweede Wereld­oorlog, omgekomen toen hij als gevechtsvlieger van een Engelse Spitfire door de Duitse luchtafweer werd neer­gescho­ten. Mijn grootvader verloor dus twee van zijn drie zonen bij crashes. In die tijd had je veel meer ongelukken dan nu hoor, alleen waren de vliegtuigen kleiner en daarmee ook het aantal slachtoffers; de Constellation van mijn vader had ‘maar’ 33 mensen aan boord.”

Had u als nazaat van Plesman een bevoorrechte positie bij KLM?
Jan: “Nee. Ik ben opgevoed door een stiefvader die, hoe kan het ook anders, ook voor KLM werkte. Hij adviseerde om er niet op kantoor te gaan werken. Ik bleef een Plesman, had ook de achternaam gehouden en als ik dan promotie zou maken, zouden mensen denken dat het vanwege mijn afkomst was, zo redeneerde hij. Maar als vlieger was het anders: je komt binnen, krijgt een nummer en je promoveert op basis van senioriteit, of niet. Want je wordt voortdurend getest – en doe je het niet goed, dan vlieg je eruit. Dus ik heb voor de cockpit gekozen, en daar bleek ik ook aanleg voor te hebben.”

Alleen maar jonge stewardessen in dienst
Jan Plesmans volle nicht Susanne Bode-Smithuysen, eveneens kleinkind van Albert Plesman, schuift ook aan bij het gesprek. Zij werkte in de jaren 70 als KLM-stewardess. Ze licht de familieachtergrond toe. “De Plesmans zijn een van origine Haagse familie. Kruideniers waren het, eierhandelaren, in de generatie van mijn opa en daarvoor. Toen ik opgroeide, werd er bij ons thuis over niets anders gesproken dan over KLM. Dus dat wilde ik ook weleens meemaken. En zo kon ik de hele wereld zien. In die tijd was stewardess het hoogst haalbare als je wilde vliegen, want KLM nam nog geen meisjes aan voor de opleiding tot piloot.”

Susanne vloog tussen 1972 en 1977. “KLM nam toentertijd alleen jonge stewardessen in dienst, wat op zich ook wel leuk was, want we waren jonge meiden onder elkaar. Daarom kreeg je een contract voor vijf jaar en dan was het afgelopen. En als je ging trouwen, moest je er eerder uit. In mijn tijd was dat al aan het veranderen hoor. En het was alweer een stuk beter dan uit de tijd van mijn moeder Pietje. Als dochter van Albert Plesman had zij niet eens recht op een oprichtingsbewijs van KLM via mijn opa, want dat ging in die tijd alleen via de mannelijke lijn.”

Wat vindt u van KLM nu?
Jan: “Er waren eind vorige eeuw jarenlang directies die vonden dat KLM het zelfstandig niet zou redden, dus daar zullen ze wel gelijk in hebben gehad. Toen Air France in 2004 KLM overnam, waren er daarom alleen maar winnaars. De aandeelhouders hoorde je niet piepen, want die kregen het dubbele van wat de beurskoers waard was. Air France kreeg KLM voor peanuts, zo’n 750 miljoen euro, terwijl KLM op dat moment 1,2 miljard in kas had. En KLM was onder dak bij een grote partner. Voor het personeel van KLM was de zekerheid op werk enorm toegenomen. De enigen die je hoorde klagen, waren degenen in de tweede managementlaag, in wier banen wél werd gesnoeid. Kijk eens hoeveel meer personeel en productie er is gekomen sinds Air France aan boord is. Ik zie geen nadelen. Veel maatschappijen die níét zijn gaan samen­werken, zijn inmiddels ter ziele.”

Het spreekt voor zich dat Jans zonen Hans en Jeroen Plesman de vliegerij met de pap­lepel kregen inge­goten. Toch had geen van beiden aanvan­kelijk de ambitie om de Plesman-lijn in de cockpit voort te zetten.
Hans: “We gingen natuurlijk heel vaak met mijn vader mee en zo leerden we KLM van nabij kennen. Maar in eerste instantie ben ik economie gaan studeren, in Groningen. Mijn hele familie had bij KLM gezeten. Er is meer te koop in de wereld dan vliegen, dacht ik. Maar het vliegen bleef wel in mijn achterhoofd zitten. Uiteindelijk ben ik toch naar Amerika gegaan om te leren vliegen. Daar haalde ik binnen vijf weken mijn sportvliegbrevet en kwam toen weer terug naar Nederland. Drie maanden later was ik bij de Nationale Luchtvaartschool op vlieg­veld Beek bij Maastricht voor de opleiding van anderhalf jaar. Gelukkig heb ik daar geen seconde spijt van gehad! Ik vlieg sinds 1995 bij KLM. Volgend jaar vier ik dus mijn 25-jarig jubileum.”

Wat betekent het om als achter­naam Plesman te hebben?
Jan: “Mensen zeiden weleens tegen me: ‘Ik heb je ouders nog gekend.’ Later werd dat wel minder.”
Hans: “Veel collega’s kennen mij wel. Maar laatst was er een jonge stewardess die in het bemanningen­centrum opving dat ik de achterkleinzoon van Albert Plesman was. Je zag een vraagteken op haar voorhoofd verschijnen en ik dacht: gelukkig maar. Want ik hoef daar niet zo nodig mee te koop te lopen. Ik vond het ook verhelderend. Het is mijn over­grootvader die het kunstje heeft geflikt, niet ik. Hij verdient de eer, ik loop alleen met de naam rond.”

Vliegende Hollanders
Jans andere zoon, Jeroen, is nooit gaan vliegen en had andere ambi­ties. Hij werd ondernemer, maar hele­maal buiten de luchtvaartwereld is Jeroen Plesman niet gebleven. Met de geschiedenis van zijn familie als uitgangspunt maakt hij een televisie­serie onder de naam Vliegende Hollanders. Overgrootvader Albert Plesman en diens kompaan Anthony Fokker staan centraal in de productie die een caleidoscoop is van de pionierstijd van de Nederlandse luchtvaart. Medio 2020 zendt AVROTROS de serie in acht afleveringen uit.

Hans Plesman is de enige uit de familie die nu in dienst is van KLM. Zijn er al kandidaten onder de volgende lichting?
Hans: “Ik heb vier zoons tussen de zeventien en negen. Heel toevallig vloog ik deze zomer met een klein toestel, van een kennis in Frank­rijk en toen heb ik de jongens mee­genomen. Het grappige was dat zoon nummer drie, van wie ik het nooit had verwacht, het meest enthousiast was. Maar het is uiteindelijk zijn eigen keus, zoals dat bij mij ook het geval was. Als ze het leuk vinden, dan kunnen ze aankloppen en dan kunnen we het faciliteren. Wij weten natuurlijk welke wegen je moet bewandelen om piloot te worden.”

Dit is een samenvatting van het artikel ‘De nazaten van Albert Plesman’, dat is verschenen in Zakenreis #514. Het hele artikel lezen? Neem een abonnement op Zakenreis Magazine. Ontvang hét vakblad voor de Nederlandse zakenreisindustrie voor maar 32 euro per jaar.