Camiel Eurlings is in de honderdjarige geschiedenis van KLM de kortst zittende president-directeur geweest. Bij zijn ontslag, medio oktober 2014, had hij een jaar en drie maanden aan de top gezeten. Wat zich precies vijf jaar geleden afspeelde, is door geen van de betrokken partijen onthuld.

Zakenreis heeft verschillende pogingen gedaan om Eurlings zijn kant van het verhaal te laten vertellen, maar de oud-KLM-topman hult zich al jarenlang in stilzwijgen en lijkt van de aardbodem verdwenen. Bij KLM wordt men ook liever niet aan het tijdperk Eurlings herinnerd. Op de zevende verdieping van het KLM-hoofdkantoor in Amstelveen, waar de directie kantoor houdt, ontbreekt de foto van Eurlings in de serie portretten van ex-CEO’s van KLM, die teruggaat tot de tijd van Sergio Orlandini in de jaren 70. Voor exclusieve KLM-bijeenkomsten wordt hij niet uitgenodigd. Zelfs op het grote publieksevenement, het golftoernooi KLM Open, is Eurlings na zijn aftreden nooit gezien.

Aanstelling leidde tot Kamervragen
Boze tongen beweren dat Eurlings al was ‘ingekocht’ bij KLM toen hij nog (demissionair) CDA-minister van Verkeer & Waterstaat was. Er zouden in 2010 al informele gesprekken zijn geweest over een plek in de directie, met de intentie door te groeien tot de hoogste baas van KLM. Dit wordt overigens door de toenmalige KLM-leiding stellig ontkend. Pas sinds 2017 geldt er een lobbyverbod voor oud-ministers op eigen beleidsterrein. Maar ook in 2011, toen Eurlings begon bij KLM als directeur Vracht, leidde zijn aanstelling tot Kamervragen.

Eurlings had na zijn studie technische bedrijfskunde een bliksemcarrière bij het CDA gemaakt. Op zijn 20ste was hij het jongste gemeenteraadslid ooit, in Valkenburg, en op zijn 24ste het jongste Kamerlid ooit. In 2007, toen hij 33 jaar was, werd Eurlings benoemd tot minister van Verkeer en Waterstaat in het kabinet-Balkenende IV. In die hoedanigheid maakte hij in april 2010 de crisis rond de aswolk van de IJslandse vulkaan Eyjafjallajökull mee die het Europese luchtverkeer ernstig hinderde en zelfs enige dagen onmogelijk maakte. De toenmalige KLM-CEO Peter Hartman en Eurlings hadden in die dagen intensief contact en zaten op één lijn: ze vonden de Europese maatregelen om alle luchtverkeer stil te leggen zwaar overtrokken.
Vervolgens viel in oktober 2010 het kabinet. Eurlings leek Balkenende op te zullen volgen als CDA-leider en zou dan mogelijk premier worden. Maar Eurlings besloot tijd in zijn privéleven te steken – hij wilde een gezin stichten, zo heette het. Dat bleek begin 2011 op niets te zijn uitgelopen en out of the blue dook Eurlings ineens op bij KLM, waar Hartman en de raad van commissarissen hem in april 2011 binnenhaalden om de vrachtdivisie te leiden.

Buitenstaander
Volgens topmanagers uit die tijd met wie Zakenreis heeft gesproken, was er in die periode onvoldoende vertrouwen in de kwaliteiten van de kroonprinsen die binnenshuis aanwezig waren: Erik Varwijk, Bram Gräber en Pieter Elbers. Het was niet moeilijk om voor Eurlings te vallen, met zijn politieke ervaring, aanstekelijke charme en vlotte babbel. Bovendien spreekt hij vloeiend Frans, wat weer handig was in het contact met de holding. Dat hij geen enkele manage­ment­­ervaring had en dat het sowieso voor een buiten­­­staander lastig is zonder luchtvaart­kennis in een organisatie als KLM te overleven, werd gemaks­halve terzijde geschoven.

Wat dat betreft was zijn aanstelling niet fair, benadrukt een ingewijde. Als minister heb je een politieke rol met een secretaris-generaal en een heel ambtelijk apparaat achter je. Dat is iets heel anders dan op dagelijkse basis een bedrijf met 30.000 medewerkers managen. Op zich stond Eurlings bekend als een bijzonder intelligente man die dingen snel oppikte en complexe zaken doorzag. Maar om dat managerial te verwerken in leiderschap is iets anders dan beleid een politiek gezicht geven.

Gebrek aan materiekennis
Toch trad Camiel Eurlings, nog net geen veertig jaar oud, op 1 juli 2013 aan als president-directeur van KLM, de opvolger van Peter Hartman. De achterliggende gedachte voor het opstuwen van Eurlings tot topman was dat hij als ex-politicus ‘handig’ zou kunnen zijn in de contacten naar buiten en een people’s manager zou zijn.

In de januari-februari 2018 uitgave van Zakenreis zei Pieter Bouw (KLM-CEO 1991-1997) het volgende over de aanstelling van Eurlings. “Het was duidelijk dat dit wel mis móést gaan. Eurlings was uitstekend in taalgebruik en communicatie, maar het ontbrak hem aan materiekennis. Het topmanagement, dat beleid moet maken en uitvoeren, kan daar niet mee uit de voeten. Afgezien van het feit dat hij president-directeur is geworden, vond ik het überhaupt een verkeerde beweging. In Frankrijk is er een andere verhouding tussen overheid en bedrijfsleven, bij ons is dat veel meer gescheiden. De gedachte was dat iemand die dat politieke spel een beetje kende ook beter de belangen van KLM kon verdedigen. Dat is niet waar, je kunt de Fransen niet verslaan op dat punt. Je moet je battlefield zoeken op terreinen waar je beter in bent en dat is op het gebied van materiekennis. Kijk wat Leo van Wijk, Peter Hartman en Pieter Elbers hebben bereikt. Dat zijn puur vakmensen, ze weten waar ze het over hebben. Zoiets dwingt respect af.”

Mr. No Show
Eind 2013 trad Eurlings toe als bestuurslid van het Inter­na­tio­naal Olympisch Comité (IOC). Hijzelf verklaarde destijds dat KLM hem hierin volledig steunde. Al gauw werd duidelijk dat het meer dan een bijbaan was, want Eurlings was regelmatig dagen op pad voor het IOC. Zeker een beginnend CEO van KLM kon het zich in feite niet permitteren zoveel tijd aan andere zaken dan het eigen bedrijf te besteden, vooral ook omdat Eurlings op zijn IOC-trips niet of nauwelijks bereikbaar was. Dat leverde hem in KLM-kringen de naam ‘Mr. No Show’ op.

Intussen ging het met KLM helemaal niet zo goed als Eurlings de buitenwereld voorhield. Dat was niet zijn schuld; KLM zat in een moeilijke fase, met een te hoge kostenstructuur, wrijving met eigenaar Air France en zware concurrentie op de markt. Dat vroeg om een leider met ervaring, iemand die weet hoe hij op dat soort momenten koers moet houden. Eurlings kon dat niet. Zijn twee medebestuurders Pieter Elbers, de COO, en Erik Swelheim, de CFO, zagen dat, evenals de raad van commissarissen.

Slechtnieuwsgesprek
Hans Smits, die sinds mei 2014 voorzitter van de Raad van Commissarissen van KLM was, antwoordde begin oktober dat jaar op een vraag van Zakenreis of de RvC de CEO naar huis zou kunnen sturen: “Natuurlijk, dat is onze verantwoordelijkheid. Ongeacht welke functie beoordelen wij de KLM-directie en voeren we jaarlijks functioneringsgesprekken. Mocht er om wat voor reden dan ook aanleiding zijn om in te grijpen, dan doen we dat.”

Smits was op dat moment al bezig met de vervanging van Eurlings. Op 15 oktober 2014 was het zover: Eurlings kreeg na een slecht­nieuws­­­gesprek zijn congé en vertrok met onmid­dellijke ingang. ‘In onderling overleg’ heette het eufemistisch. De opvolger was er meteen: Pieter Elbers. In de praktijk was Elbers op de achtergrond al langere tijd de echte leider geweest. Veel liep via schaduwdirecteur Elbers, die sinds 1992 in dienst was van KLM.

In een recent interview met Zakenreis wilde Hans Smits, die sinds 2004 in de RvC zat, wel terugkomen op de aanstelling én het ontslag van Eurlings, zonder bijzonderheden te geven. “Ik was inderdaad medeverantwoordelijk voor zijn benoeming en heb daarmee een verkeerde inschatting gemaakt. Dat geef ik ruiterlijk toe. Over wat er daarna is gebeurd, kan ik niets zeggen. Ik verzeker u: er was sprake van een ernstige leiderschapscrisis, zeer ernstig. We móésten ingrijpen. De raad van commissarissen besloot daarom Eurlings te ontslaan. Achteraf was het een goed besluit. We hebben met hem afgesproken dat we over en weer geen details naar buiten brengen.”

Onwerkbare situatie
“Los van het feit dat Eurlings de verkeerde keuze was, was het niet eerlijk om hem in die positie te plaatsen,” aldus een KLM’er die anoniem wel een tipje van de sluier wil oplichten. “Een bijkomend probleem was dat Eurlings was binnengehaald bij Vracht, maar werd ingezet op allerlei andere zaken, zoals lobbyen in Brussel. Om binnen een organisatie geloof­waardig te worden, moet je ‘met je handen in het gehakt’. Dat is de enige manier om erachter te komen wat er leeft binnen het bedrijf. Uiteindelijk werd het een onwerkbare situatie – Eurlings overlegde niet met anderen, kwam niet opdagen bij meetings, niemand wist waar hij was. Toch is deze situatie doorgegaan totdat het KLM-management zei: ‘hij eruit, of wij eruit’.”

Het moet voor Camiel Eurlings een klap zijn geweest om zo te worden afgeserveerd in het bedrijfsleven. Aanvankelijk leek hij zijn tijd en energie kwijt te kunnen in zijn werk voor het IOC. Dit was weliswaar geen volle en dikbetaalde baan, maar bij zijn vertrek bij KLM kon hij nog 12 maanden aanspraak maken op zijn jaarsalaris (475.000 euro), zodat hij even vooruit kon. Dat blijkt uit het KLM-jaarverslag van 2014. Daarin staat dat bestuurs­leden en leden van de raad van bestuur die van buiten zijn aangetrokken, zoals Eurlings, een vast jaar­­salaris meekrijgen als zij ontslag nemen of krijgen. Maar eind 2015 deed zich een incident in de privésfeer voor dat ruim twee jaar later óók zou leiden tot zijn vertrek bij het IOC.

Wat Camiel Eurlings sindsdien deed, weten weinigen. Hij was tussen januari 2015 en januari 2017 niet-uitvoerend commissaris bij American Express Global Business Travel, maar wat deze parttime positie inhield bleef onduidelijk. Eurlings had in één ding wel succes: hij wilde onvindbaar zijn voor de boze buitenwereld en dat lukte hem goed. In 2017 en 2018 kregen weinigen hem te zien, Eurlings moet het grootste deel van zijn tijd in het buitenland hebben doorgebracht.

Oude bekenden
Intussen is Camiel Eurlings wel weer opgedo­ken, zij het alleen op sites en in geschriften. Recentelijk liet hij zelf via LinkedIn weten in dienst te zijn getreden van Knighthood Capital, een investerings­maatschappij die in Malta is gevestigd. Op de site van Knighthood wordt Eurlings genoemd als een van vier directors, een titel waaraan geen verdere invulling wordt gegeven. Bij Knighthood is Eurlings een oude bekende tegengekomen uit de luchtvaartwereld: James Hogan, de voormalige CEO van Etihad Airways uit Abu Dhabi, die nu executive chairman is van het durfkapitalistische bedrijf. De twee mannen hebben meer gemeen: ook Hogan werd bij zijn airline ontslagen, in 2017 – na een dienstverband van elf jaar, dat wel – omdat zijn strategie van investeringen in buitenlandse airlines tot miljardenverlies had geleid voor de Arabische airline.

De 63-jarige Hogan heeft een levenslange carrière in de luchtvaart achter de rug, vergaarde een fortuin in de Golf en verricht nu freewheelend nog wat werkzaamheden. Camiel Eurlings daarentegen is nog slechts 45 jaar en vol ambitie. Hij zou gezien zijn leeftijd nog twintig jaar meekunnen aan de top, n’importe of het de politiek, het bedrijfsleven of een andere sector is. Knighthood Capital lijkt weer een tussenfase te zijn. Maar dan? Zijn blazoen lijkt te zeer geschonden voor een terugkeer in de open­baarheid. “Eigenlijk best zielig,” zegt een ingewijde bij KLM.

Dit is een samenvatting van het artikel ‘Camiel Eurlings: de vergeten CEO van KLM’, dat is verschenen in Zakenreis #512. Het hele artikel lezen? Neem een abonnement op Zakenreis Magazine. Ontvang hét vakblad voor de Nederlandse zakenreisindustrie voor maar 32 euro per jaar.